Opublikowano: 25 marca 2009

70. rocznica wybuchu II wojny światowej
Z historii Tomaszowa – wrzesień 1939 r.

1 września 1939 roku to data bardzo ważna dla każdego Polaka.
Tomaszów Mazowiecki, podobnie jak inne miasta w Polsce i województwie łódzkim, tego dnia, pomiędzy godziną 5 a 6 rano, został zbombardowany. Przez kolejne dni naloty spowodowały ogromne straty materialne . Zniszczeniu uległo wiele domów mieszkalnych i zakładów przemysłowych. Straty były także wśród ludności cywilnej miasta.

6 września 1939 roku niemieckie kolumny pancerne dotarły pod Tomaszów Mazowiecki.

Miasto oraz okoliczne tereny broniła polska 13 Dywizja Piechoty. Po rozbiciu oddziałów polskich w rejonie Piotrkowa Tryb. właśnie ta osamotniona dywizja była ostatnią zaporą dla niemieckich czołgów prących ze Śląska do „serca Polski” – Warszawy.

Bezpośrednią obronę miasta zorganizował 45 Pułk piechoty dowodzony przez płk Stanisława Hojnowskiego. Po całodniowych walkach, 6 września, na przedpolach Tomaszowa, w godzinach wieczornych pułk rozpoczął wycofywanie się w kierunku Warszawy. W okolicach Lubochni miał powstać kolejny punkt oporu.

Podczas przemarszu przez ulicę Warszawską kolumna 45 pułku piechoty została niespodziewanie i gwałtownie ostrzelana przez Niemców. Okazało się, że północna dzielnica Tomaszowa – Starzyce, już jest zajęta przez regularne oddziały armii niemieckiej. Wśród pierwszych zabitych znalazł się niestety dowódca pułku. Widząc, że droga wyjazdowa
z Tomaszowa do Warszawy jest już zablokowana reszta żołnierzy czołowych oddziału pułku rozproszyła się i małymi grupkami wymknęła z miasta uchodząc w kierunku lasów spalskich.

W tym samym czasie główna część kolumny pułkowej, która znajdowała się nieco dalej w głębi ulicy została zaatakowana przez dywersantów niemieckich. Do żołnierzy 45 pułku strzelano z dachów, okien, bram i ogródków. Jednostka w krótkim czasie uległa zupełnemu rozbiciu. Z ręki dywersantów zginęło ponad 100 polskich żołnierzy. Porzucono cały sprzęt i wyposażenie pułkowe. Ci żołnierze, którzy przeżyli ostrzał uciekli kierując się do lasów spalskich.
Przed wojną mieszkała w Tomaszowie znaczna mniejszość niemiecka. Wielu z Niemców nie kryła wrogości do państwa polskiego. Po kryjomu uciekali do Niemiec, gdzie przechodzili przeszkolenie wojskowo – dywersyjne. Większość z dywersantów atakujących polskich żołnierzy w Tomaszowie w dniu 6 września 1939 r. to byli miejscowi, tomaszowscy Niemcy.

Akcja dywersyjna w Tomaszowie związana z rozbiciem 45 pułku piechoty była jedną z większych tego typu akcji zorganizowanych w tragicznym Wrześniu na całym terytorium Polski.

7 września 1939 r w godzinach porannych Niemcy zlikwidowali ostatnie gniazda polskiego oporu. Rozpoczęła się kilkuletnia, tragiczna niemiecka okupacja Tomaszowa Mazowieckiego.

Dla upamiętnienia 70.rocznicy wybuchu II wojny światowej Muzeum w Tomaszowie Mazowieckim zaprasza na imprezy kulturalno – oświatowe przebiegające pod hasłem „ŚLADY WOJNY”, które organizowane będą w okresie od 29 kwietnia do 30 października 2009 r.

mgr Andrzej Kędzierski
St. kustosz Działu Historycznego

Zobacz również

Zapraszamy na promocję książki „4 Pułk Artylerii Ciężkiej w latach 1921-1939”
Wraz z łódzkim Oddziałem Instytutu Pamięci Narodowej zapraszamy na promocję monografii 4 Pułku Artylerii Ciężkiej, który stacjonował w Tomaszowie Mazowieckim w latach 1935-1939....
Więcej
XXXIV Kiermasz Wielkanocnych Palm i Pisanek
Dyrektor i pracownicy Muzeum w Tomaszowie Maz. im. A. hr. Ostrowskiego serdecznie zapraszają na XXXIV Kiermasz Wielkanocnych Palm i Pisanek, który odbędzie się...
Więcej

Partnerzy

Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Koło Filatelistyczne Kalejdoskop Kulturalny Reymont Moniuszko Park Rodego Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Filia w Piotrkowie Trybunalskim Tu honorujemy Kartę Dużej Rodziny

Kontakt

Muzeum w Tomaszowie Maz. im. Antoniego hr. Ostrowskiego

ul. POW 11/15
97-200 Tomaszów Mazowiecki

Godziny otwarcia

Pon. nieczynne dla zwiedzających
Wt. 10:00 – 15:45
Śr. 10:00 – 15:45
Czw. 10:00 – 15:45
Pt. 10:00 – 15:45
(od 1 kwietnia do 31 października w godz. 10:00 – 17:45)
Sob. 10:00 – 15:45
Niedz. 10:00 – 15:45

Biuro czynne od poniedziałku do piątku w godzinach: 8:00 – 16:00

Bilety

Bilet wstępu do Muzeum – normalny 10,00 zł/os.
Bilet wstępu do Muzeum – ulgowy 5,00 zł/os.
Bilet za warsztaty muzealne 10,00 zł/os.
Bilet za warsztaty muzealne dla Muzealnej Akademii Malucha 8,00 zł/os.
Bilet za lekcje muzealne 5,00 zł/os.
Bilet z Kartą Dużej Rodziny 3,00 zł/os.
Dzieci do lat 7 (zwiedzanie indywidualne) wstęp bezpłatny
We wtorek wstęp bezpłatny
Oprowadzanie z przewodnikiem 30,00 zł
Karta Tomaszowianina 5,00 zł/os.
Karta Tomaszowianina Rodzina 3+ – rodzice (opiekunowie) 5,00 zł/os., dzieci wstęp bezpłatny
Karta Młodego Tomaszowianina wstęp bezpłatny
Karta Tomaszowianina Seniora wstęp bezpłatny