Choć do wiosny zostało jeszcze kilka miesięcy z niecierpliwością czekam na kwiecień. Dlaczego? Wówczas z zimowiska do Polski wraca kapturka (pokrzewka czarnołbista), niepozorny ptak wielkości wróbla, nieco smuklejszy. Kapturkę „odkryłam” podczas zeszłorocznych, majowych badań terenowych. Wraz z ornitologiem z Zespołu Nadpilicznych Parków Krajobrazowych przechodziliśmy przez Park Miejski „Solidarność”. Na każdym kroku słychać było piękny , fletowy śpiew kapturki. Jan Sokołowski, wybitny znawca ptaków tak opisuje występ samczyka Podczas śpiewu przysiada samiec na kilka sekund spokojnie i z zadartymi w czubek piórkami na głowie wyciąga najładniejsze tony. W śpiewie wyróżniamy dwie części. Pierwsza tworzy tzw. wstęp i składa się z cichego, różnego naśladownictwami urozmaiconego świergotu, którego zwykle nie usłyszymy, chyba że uda się nam podejść ptaka na kilka kroków. Po tym wstępie następuje inna, bardzo charakterystyczna i wesoła zwrotka; brzmi ona jak gdyby wiejski chłopak gwizdał kujawiaka. Gdzie usłyszymy tak ciekawie zapowiadający się głos? Kapturki wybierają na miejsca swojego gniazdowania zarówno miasta w których znajdują się parki, jak i wsie, czy kompleksy leśne. Samczyka usłyszymy już w kwietniu w pogodne dni. Jednak para do lęgów przystępuje dopiero w maju. Wówczas rozwój roślin umożliwia ukrycie gniazda. Wzrasta także ilość owadów, które stanowią główne źródło pokarmu kapturek (np. szkodniki żyjące na drzewach owocowych). Chętnie zjadają również owoce bzu czarnego, czy jabłka. Ostatnio obserwuje się pozostające na zimę kapturki, które zamieniają pokarm zwierzęcy na roślinny. Gniazda budują nisko nad ziemią, na wysokości od około 40 cm, do 120 cm. Zwykle wybierają boczne gałązki świerczka lub krzewu liściastego. Gniazdo to koszyczek o luźnej i prześwitującej konstrukcji z powplatanymi od wewnątrz cienkimi korzonkami i silnie splecionymi trawami. Gniazdo jest niewielkie o zewnętrznej średnicy od około 7,5 cm do 12 cm.
Dopiero w tym roku po raz pierwszy dane mi było zobaczyć parę ptaków. Przysiadły na gałązce jabłoni rosnącej pod moim oknem. Mogłam przyjrzeć się oliwkowo-szaremu upierzeniu tułowia i czapeczkom czarnej samca i brązowej samiczki. Kapturki przyleciały bezpiecznie z zimowiska. Prawdopodobnie spędziły je w cieplejszych rejonach Europy lub w zachodniej, a może wschodniej Afryce. Niestety te powroty dla wielu z nich nie zawsze kończą się szczęśliwie, nie zawsze powrócą na miejsca swoich lęgów. U nas ptak ten objęty jest ścisłą ochroną, natomiast w niektórych państwach (np. Egipt, Liban) położonych nad Morzem Śródziemnym na ptaki migrujące na południe urządza się polowania. Wówczas w sieci wpadają m.in. kapturki. Do niedawna w supermarketach w Bejrucie można było kupić mrożone kapturki pakowane po kilkanaście sztuk.
Pewnego jesiennego, listopadowego dnia zauważyłam mały koszyczek na bezlistnej o tej porze roku gałązce leszczyny. Dość nisko, z powplatanymi korzonkami. Zajrzałam do książki Gniazda naszych ptaków. Opis gniazda pasował do tego uczepionego na gałązce. W kwietniu kapturka uwiła gniazdo, które dopiero teraz można było zauważyć. Tak często obok niego przechodziłam. Oby bezpiecznie wróciły w te okolice (ogródki wiejskie pod Tomaszowem Mazowieckim) już za kilka miesięcy, aby wyśpiewywać kujawiaka.
MS
Gotzman J., Jabłoński J., Gniazda naszych ptaków, Warszawa 1972.
Kruszewicz A., Ptaki Polski, Warszawa 2006.
Sokołowski J., Ptaki ziem polskich, Warszawa 1958.
Fotografie:
Kapturki – samiczka z brązową czapeczką, samczyk z czarną (Wikimedia Commons)
Gniazdo kapturki na leszczynie w ogródku pod Tomaszowem Mazowiecki (fot. M. Sepkowska).
Zniesienie kapturki – pokrzewki czarnołbistej, zbiory Muzeum W Tomaszowie Mazowieckim.
