Z odkryciem zabytków archeologicznych na terenie obecnego powiatu tomaszowskiego mam do czynienia już pod koniec XIX wieku. Był to zbiór numizmatów (wówczas dział nauki związany z archeologią) zbadany przez Cesarską Komisję Archeologiczną w St. Petersburgu. Kolejne pozyskiwane artefakty przekazywano do Uniwersytetu Warszawskiego albo do Muzeum Przedhistorycznego w Warszawie. Być może, dlatego prof. Tadeusz Seweryn zakładając Muzeum miał podstawy, aby włączyć w obszar zainteresowań zbiorów muzealnych dziedzinę nauki, jaką jest archeologia. Pierwsze kolekcje do czasów II wojny światowej pochodziły z przypadkowych odkryć przez tzw. miłośników starożytności. Były to niewielkie zbiory, które podczas ostatniego konfliktu militarnego w naszym kraju, zostały w większości zniszczone. Kiedy więc po pożodze wojennej reaktywowano naszą placówkę, w zbiorach (w 1946 r.) było 47 eksponatów archeologicznych. Do lat 60’ XX wieku kolekcja archeologiczna rozrastała się powoli. W jej inwentaryzacji pomagali dorywczo absolwenci studiów archeologicznych Uniwersytetu Łódzkiego. Zatrudnienie na stałe profesjonalnego naukowca było związane z budową zbiornika Zalewu Sulejowskiego. W tym okresie (lata 70’ XX w.) możemy mówić o tzw. złotym wieku archeologii dla tomaszowskich odkryć. Wówczas pod względem merytorycznym mieliśmy opiekę Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, natomiast Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego dostarczał kolejne roczniki absolwentów, których zatrudniano na stanowisku archeologa (obecnie jest to już 4 pokolenie). Kolejnym ważnym epizodem dla naszego Muzeum są badania w latach 80’ – 90’ XX w. Wtedy zbiory archeologiczne powiększyły się znacznie o zabytki z cmentarzyska w Ciebłowicach Dużych. Po tym okresie następuje spowolnienie aktywności działu w pracach terenowych. Obecny archeolog zajmuje się inwentaryzacją, opracowywaniem naukowym pozyskanych artefaktów oraz doraźnym prowadzeniem ratowniczych działań w terenie.
