Zbiory historyczne Muzeum powiększyły się jesienią ubiegłego roku o interesujący obiekt związany z życiem politycznym Tomaszowa pod koniec XX wieku – sztandar miejscowego oddziału Stronnictwa Narodowego.
Na awersie znalazły się nazwy partii i miasta, a między nimi Mieczyk Chrobrego. Jest to symbol polskich narodowców używany od 1926 r. (kiedy Roman Dmowski utworzył Obóz Wielkiej Polski) przez kolejne ugrupowania tego nurtu ideowego. Przedstawia miecz koronacyjny Bolesława Chrobrego – Szczerbiec – owinięty wstęgą w barwach narodowych. Na tomaszowskim sztandarze otoczony został gałązkami dębową i laurową. Umieszczona pod nim w prostokątnym obramowaniu data 1928 nawiązuje do powołania przedwojennego Stronnictwa Narodowego.
Na rewersie znalazł się napis JESTEM POLAKIEM, WIĘC MAM POLSKIE OBOWIĄZKI… / R. DMOWSKI – te najbardziej znane słowa Dmowskiego to cytat ze Wstępu do „Myśli nowoczesnego Polaka” (1903). Pośrodku znalazł się stylizowany orzeł jagielloński z umieszczoną na piersi biało-czerwoną tarczą z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej z Dzieciątkiem, a u dołu napis BÓG I OJCZYZNA.
Sztandar obramowany jest złotymi frędzlami, przymocowany do dwuczęściowego drzewca (część przy sztandarze długości 125 cm, część dokręcana długości 120 cm) zwieńczonego orłem (wysokości 15 cm) według wzoru godła przyjętego ustawą z dnia 1 sierpnia 1919 r. o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 1919 r. nr 69 poz. 416). Ten wariant godła II Rzeczypospolitej był często używany przez środowiska odwołujące się do tradycji ruchu narodowego z uwagi na kojarzenie godła wprowadzonego w 1927 r. (a co za tym idzie – także opartego na nim godła III Rzeczypospolitej z 1990 r.) z rządami sanacyjnymi, wobec których Stronnictwo Narodowe reprezentowało stanowisko opozycyjne.
Stronnictwo Narodowe, nawiązujące do przedwojennej partii o tej nazwie, reaktywowane zostało w lipcu 1989 r. w Warszawie przez Jana Ostoję Matłachowskiego, Bogusława Rybickiego i Edwarda Masteja. Odwoływało się do tradycji narodowej demokracji, głównie myśli Romana Dmowskiego. Krytykowało politykę gospodarczą rządów lat 90. zarzucając jej podporządkowanie zachodniemu kapitałowi i zbyt pośpieszną prywatyzację. Przestrzegało przed zagrożeniem ze strony Niemiec. W kwestiach ustrojowych postulowało demokratyzację państwa, zarazem domagając się zapewnienia bezpieczeństwa obywatelom. W polskiej polityce jednak Stronnictwo, w którym nierzadko dochodziło do rozłamów, nie odegrało znaczącej roli. W 2000 r. wystawiło kandydata na prezydenta Rzeczypospolitej – gen. broni Tadeusza Wileckiego, szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w latach 1992-1997. W 2001 r. wielu działaczy SN weszło do Ligi Polskich Rodzin, która kilka lat później stała się na krótko jedną z liczących się partii politycznych (w latach 2006-2007 weszła w skład koalicji rządowej), a w 2004 r. Stronnictwo Narodowe wykreślono z ewidencji partii politycznych.
W latach 90. Stronnictwo Narodowe aktywnie działało w Tomaszowie Mazowieckim. Liczyło 136 zarejestrowanych członków, siedziba Zarządu Powiatowego SN mieściła się przy ul. Prezydenta Mościckiego 12. Prezentowany sztandar powstał w 1999 r. Po raz pierwszy użyty został podczas uroczystości nadania imienia Romana Dmowskiego rondu u zbiegu ulic Nowowiejskiej, Bartosza Głowackiego, Prezydenta Ignacego Mościckiego i Józefa Montwiłła Mireckiego. Uroczystość z udziałem przedstawicieli z całej Polski (w tym weteranów ruchu narodowego w II Rzeczypospolitej) odbyła się 22 maja 1999 r., jednak z uwagi na niekorzystną atmosferę polityczną Rada Miejska oficjalnie zatwierdziła nazwę dopiero w 2000 r.
W związku z zaprzestaniem działania ugrupowania, którego część dawnych członków nie żyje lub opuściło Tomaszów, Antoni Malewski (pomysłodawca i projektodawca sztandaru) i Arkadiusz Lechowicz (były prezes SN w Tomaszowie) w imieniu byłych członków Stronnictwa Narodowego w Tomaszowie Mazowieckim przekazali sztandar do zbiorów Muzeum w Tomaszowie Mazowieckim im. Antoniego hr. Ostrowskiego.
dr Daniel Warzocha
kustosz działu historyczno-numizmatycznego
