Zawieszki w kształcie koła szprychowego[1].
Ziemia kryje rozmaite rzeczy, a prawie pół wieku temu odsłoniła dla nas „skarb”. W takcie badań archeologicznych[2] przeprowadzonych na cmentarzysku w miejscowości Piaski[3], odkryto w pobliżu grobu nr 25[4] depozyt brązowych guzików i cynowych[5] zawieszek. Złożony w niewielkiej jamie, chronologicznie związany jest z epoką brązu.
Na obiekt miesiąca wybrano ażurowe ozdoby[6]: o „…kształcie koła szprychowego ze współśrodkowo zbiegającymi się do centralnego mniejszego okręgu..”[7], sześcioma promieniami (6 szt.), zawieszki z „krzyżem” wpisanym w okrąg (22 szt.)[8] oraz jeden zabytek o kształcie okrągłym z wnętrzem podzielonym na dwa pola. Te obiekty łączy nie tylko miejsce zdeponowania, ale również tworzywo, z jakiego zostały wykonane[9]. Metodą produkcyjną był odlew (w otwartych formach[10]) co zaobserwować można m.in. na krawędzi zabytków gdzie widoczny jest „guz” odlewniczy będący miejscem wlewu metalu do matryc. Znaleziska o takich kształtach znane są z różnych rejonów Polski[11] jak również Europy[12], a pozyskiwane zarówno z cmentarzyskach, osad czy właśnie tzw. „skarbów”. Naukowcy przypuszczają, że charakter tych przedmiotów jest zdobniczy. Większe (o średnicy 2,7 cm) egzemplarze z Sulejowa mają gramaturę ok. 5-6 gram, natomiast mniejsze (o średnicy 1,9 cm) ok. 2-3 gram.
Więcej o odkryciu w Sulejowie Piaskach przeczytacie Państwo w artykule M. Gąsiora Cmentarzysko ciałopalne kultury wschodniopomorskiej na st. 1 w Piaskach koło Sulejowa, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna nr 23, 1976 [dostępnym w muzealnej bibliotece].
[MTA]
[1] Termin „zawieszki w kształcie koła szprychowego” w polskiej literaturze przedmiotu jest prawdopodobnie tłumaczeniem nazwy artefaktów odkrywanych na terenach niemieckojęzycznych; znanych jako der Radanhӓnger (radförmigerAnhӓnger) patrz: B. Kowalewska, Słownik terminologii prehistorycznej: niemiecko-polski, polsko-niemiecki, Wiedeń 2004, s. 726.
[2] Odkrycia dokonano w 1974 roku.
[3] Obecnie jest to teren należący do miasta Sulejów.
[4] Według karty naukowej i artykułu M. Gąsiora, Cmentarzysko ciałopalne kultury wschodnio-pomorskiej na st. 1 w Piaskach koło Sulejowa jest to grób nr 25, wg dokumentacji polowej i fotografii jest to grób nr 26.
[5] Wg karty naukowej zawieszki wykonano z cyny, wg artykułu M. Gąsiora, Cmentarzysko… metalem jest ołów.
[6] O numerze katalogowym 701.
[7] I. Marchelak, L. Ziąbka, Skarb z epoki brązu z Bolesławca, pow. wieruszowski, Folia Praehistorica Posnaniensia, t. XXI, 2016, s. 269.
[8] W karcie naukowej informacja o 22 egzemplarzach (stan faktycznie tą ilość potwierdza) natomiast na zdjęciu archiwalnym widać 21 egz.
[9] Dla ustalenia składu pierwiastkowego w przedmiotach należałoby wykonać badania metaloznawcze (makroskopowo są wykonane z podobnego metalu).
[10] M. Gąsior, Sprawozdanie z prac wykopaliskowych prowadzonych w okresie od 15 VII do 3 VIII 74 r. na stanowiskach Piaski 1 i 4 pow. Opoczno [w:] archiwum Ewidencji badań archeologicznych Muzeum w Tomaszowie Mazowieckim im. Antoniego hr. Ostrowskiego nr 9 [MT/Eba/9] s. 5.
[11] I. Marchelak, L. Ziąbka …[tam starsza literatura].
[12] J. w.
